یادگیری الکترونیکی – بخش دوم

در بخش اول این مطالب دربارهٔ ماهیت یادگیری آنلاین و سابقه و مزایای آن گفتیم. این بخش دوم از این مجموعه است.

آیا می‌توانیم آنلاین یاد بگیریم؟

یکی از قدیمی‌ترین بحث‌ها در زمینهٔ آموزش همیشه این بوده که آیا واقعا می‌توانیم از یادگیری الکترونیک چیزی یاد بگیریم؟ آیا به عنوان انسان این قابلیت را داریم که به این شیوه اطلاعات را جذب کنیم، و آیا واقعا می‌توانیم از یادگیری مجازی مهارت‌ها و دانش جدید کسب کنیم؟ شک و تردید حرف کسانی که می‌گویند کامپیوتر باعث حواس‌پرتی و تنبلی در کار می‌شود قابل درک است، با این حال باید کمی عمیق‌تر شویم و روی دیگر سکه را ببینیم، و مزیت‌های یکتای یادگیری آنلاین را درک کنیم.

این یک حقیقت است که ما آدم‌ها همه به یک شکل نسبت به روش‌های مختلف واکنش نشان نمی‌دهیم – بعضی‌ها با دیدن یاد می‌گیرند و بعضی‌ها با تکرار یا نوشتن یاد می‌گیرند؛ بعضی‌ها ترجیح می‌دهند با خودآموزی یاد بگیرند، و کسان دیگری باید در طول راه یک راهنما داشته باشند؛ بعضی‌ها برونگرا هستند و خیلی راحت جلوی دیگران صحبت می‌کنند، در حالی که بعضی‌های دیگر درونگرا هستند و از ارتباط باز با دیگران در کلاس درس معذب می‌شوند. یادگیری آنلاین این نیازهای مختلف را با ابزارهای مختلفی پاسخ می‌دهد. مثلا در یادگیری آنلاین محتوای صوتی‌تصویری یا آزمون‌های تعاملی ارائه می‌شود که برای دانشجویان جوان‌تر، جذاب‌تر از کتاب به مفهوم سنتی آن است. همچنین در یادگیری الکترونیکی مردم می‌توانند از طریق ایمیل یا گپ و انجمن با هم در ارتباط باشند، که حتی برای افراد درونگرا هم راحت و پذیرفتنی است.

در یادگیری الکترونیکی، در مقایسه با یادگیری سنتی، زمان لازم برای یافتن اطلاعات به شدت کاهش می‌یابد. همین‌طور دسترسی آنلاین به منابع، پایگاه‌های داده، گاهنامه‌ها و ژورنال‌ها و دیگر مطالب و مواد آموزشی بسیار راحت است، که خارج از اینترنت معمولا برای دسترسی به آنها باید به کتابخانه مراجعه کرد. اگر دانشجویی در درک نکته‌ای مشکل داشته باشد، خیلی راحت می‌تواند به کمک محتوای کمکی و نامحدود و اغلب رایگان موجود روی اینترنت مشکلش را برطرف کند. همین خصوصیات است که زمانی که باید صرف یادگیری شود را بسیار کاهش می‌دهد. البته خود این جستجو به دنبال اطلاعات هم می‌تواند بخشی از فرایند یادگیری باشد، اما در دنیای پرسرعت امروز، صرفه‌جویی در وقت مزیت بسیار ارزشمندی است.

یادگیری آنلاین در عمل

دانشکده‌ها همین حالا هم به استقبال یادگیری الکترونیکی رفته‌اند تا محتوا را در سراسر جهان در اختیار دانشجویان قرار دهند، حتی به رایگان. در دورانی که دانشکده‌ها تحت فشارند تا آموزش بهتری ارائه دهند، ترکیب فناوری با آموزش، گام مهمی در جهت رسیدن به محصولی نهایی است که به موسسهٔ آموزشی قدرت ببخشد، آن را متمایز کند، و باعث رشد پایگاه دانشجویانش در سراسر جهان شود. هاروارد و ام.آی.تی دو تا از معروف‌ترین دانشکده‌های جهان هستند که برنامه‌هایی با تمرکز روی ارائهٔ کلاس‌های آنلاین به‌طور رایگان راه‌اندازی کرده‌اند. هاروارد کلاس‌هایش را ضبط کرده و آنلاین می‌کند، و در نتیجه حتی بدنه‌ی دانشجویان خودش هم می‌توانند وقتی که کلاسی را از دست داده‌اند یا نفهمیده‌اند، دوباره آن را مرور کنند.

وبسایت Coursera مرکزی برای دانشکده‌هایی است که می‌خواهند روی این بستر دست به ارائهٔ کلاس‌های آنلاین رایگان بزنند. همین حالا برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها در سراسر جهان، مدارک پایان دوره‌ی کورسرا را معتبر می‌شمارند، انگار که در دانشکده اصلی گذرانده شده باشد. محتوا اساساً همان است، و تنها رسانه است که تغییر کرده.

سرویس‌های دیگری هم هستند که به شکل‌های دیگری یادگیری الکترونیکی ارائه می‌دهند، مثل سایت‌های Udemy و Tutsplus که محتوا را خود تولید نمی‌کنند و بستری برای اشتراک دانش به صورت دوره‌های ویدیویی هستند، و برای ایران نیز سایت‌هایی از جمله دانشکده مجازی الاهیات ۲۲۲ همین کار را می‌کنند.

بهترین روش‌های یادگیری آنلاین

یادگیری آنلاین مزایای متعددی دارد. با این حال، دانشی که دانشجو از این طریق کسب می‌کند نه فقط به خود محتوای ارائه شده، که به روش‌های مورد استفاده برای ارائهٔ این اطلاعات هم بستگی دارد. چند تا از بهترین روش‌های یادگیری آنلاین که به تسهیل فرایند یادگیری الکترونیک کمک می‌کند، در اینجا آمده است:

جامعه‌ٔ حمایتگر

مدرس‌ها و نظام یادگیری الکترونیکی باید مشوق آن باشد که دانشجویان آنلاین حس کنند عضوی از یک جامعه هستند. این کار کمک می‌کند که دانشجویان با یکدیگر و با مدرس، و همین‌طور با منابع ارائه‌شده تعامل داشته باشند، و تجربه‌ی آموزشی موثرتری شکل بگیرد.

انتظارات شفاف

دانشجویان باید دقیقا بدانند که از آموزش‌های دوره یا کلاس آنلاین چه چیزی کسب می‌کنند، و هر دو طرف ماجرا باید روش مورد ترجیح برای ارتباط و انتقال هستهٔ برنامه‌ی آموزشی را بشناسند. همین‌طور بهتر است که انتظارات شفافی از زمان لازم برای تکمیل هر آموزش یا دوره وجود داشته باشد.

فعالیت‌های همزمان و ناهمزمان

مهم است که فعالیت‌هایی تعاملی در کار گنجانده شود، و همینطور فعالیت‌هایی که دانشجو را به تحقیق و تفکر عمیق در یک موضوع وادار کند. به لطف اینترنت حالا دانشجویان می‌توانند در دوره‌های زندهٔ مجازی شرکت کنند، و همین‌طور کارهای آفلاینی را انجام دهند که در موضوع و زمینهٔ مورد نظر، مهارت لازم را کسب کنند.

استفاده‌ی موثر از منابع موجود

برای اینکه بیشترین بهره را از تجربهٔ یادگیری آنلاین ببریم، هم مدرس و هم دانشجو باید از مزایای حجم انبوه منابعی که آنلاین در دسترس است، بهره بگیرند. عملاً صدها سرویس آنلاین وجود دارد که دسترسی به اطلاعات فراهم می‌آورند، که ویکی‌پدیا برجسته‌ترین مورد آن است. مدرس‌ها باید از فرصت تقویت محتوایشان به کمک محتوای آنلاین استفاده کنند، و یا دانشجویان را به منابع اضافی روی وب هدایت کنند.